శ్రీ శ్రీ శ్రీ
మల్లేశ్వరస్వామి ఆలయం
హేమావతిలో తూర్పువాకిలి ఉన్న మల్లేశ్వర ఆలయం ప్రస్తుతం సగం మాత్రమే ఉంది. ఉదయపు సూర్యభగవానుని కిరణాలతో మల్లేశ్వరస్వామి లింగం ప్రకాశవంతం అగును. ఇది దొడ్డేశ్వరస్వామి ఆలయం ఎడమవైపున ఆరుబయటి ప్రదేశంలో ప్రకృతి రమణీయంగా, సహజంగా ఉంది. ఆలయ ముఖ ద్వారాలు పడిపోయిననూ కొన్నింటిని మ్యూజియంలో భద్రపరచడం జరిగింది. ఆలయ (ముఖద్వారం ప్రక్క పటంలో చూడవచ్చు) “ శివలింగానికి ఎదురుగా మండపంలోని నంది ఉన్నంత గంభీరంగా నునుపుగా హేమావతిలోని ఏనంది లేదంటే అతిశయోక్తికాదు.
ఈ నంది రెండు చెవులను దుండగులు పగలగొట్టి అందు పొదగబడిన విలువైన వజ్రాలను దొంగిలించారనే ప్రచారం నమ్మశక్యంగానే ఉంది. ఈ ఆలయానికి గోడలు ప్రస్తుతం శిథిలమైననూ ఆ రాతి స్థంబాలలోని శిల్చకళానైపుణ్యం అద్భుతం. ఇందులో భాగవత కథలు చాలా అందంగా ఉన్నాయి. ఇందులో ఓ స్థంభాలలో దేవదానవులు పాలసముద్రాన్ని మందర గిరితో చిలికి అమృతం తీయు సందర్భములో లక్ష్మీదేవి ఉద్భవించడం చాలా చక్కగా చూడవచ్చు. అన్ని గోడలు, స్థంభాలు పైకప్పులను నిశితంగా పరిశీలిస్తే యావద్భారత కథలకు హేమావతి కొలువు అని చెప్పవచ్చును.
ఈ ఆలయ స్థంబములలో శ్రీమన్నారాయణ దశావతారం, నాట్యమయాూరి, బైరవరూప శివుడు నంది వాహనంపై ప్రయాణించడం, ప్రపంచంలో అందమైనవి అరుదుగా దొరికే మహిషాసుర వర్ధిని శిల్పాలు ప్రముఖంగా కనిపించును. అంతేకాక గుడినుండి క్రిందికి వెళ్ళే వ మెట్లమార్గంలో మెట్లకు ఒకవైపు నల్లటిరాయిని వాడడం.
అందులో సింహంకన్నా పెద్దమృగం శరభ వాహనంపైన శివపార్వతులు గగనయాత్ర చేస్తూ అద్దువచ్చిన ఏనుగుపైనుండి శరభం ముందుకు సాగడం కనిపిస్తుంది.
ఈ సన్నివేశాల్స చ్రూస్సే చిన్న పిల్లలకైనా వనుగుకన్నా సింవోలు, శరభాలు పరాక్రమంగల జంతువులని తెలుసుకుంటారు.
క్షీర సాగర మదనం
మనువు పాలనలో, ఖగోళ దేవతలు క్షీరసాగర మథనంలో నిమగ్నమై ఉన్నారు, క్షీరసాగర మథనం అని పిలువబడే ఒక ముఖ్యమైన సంఘటన, భాగవతం, రామాయణంలోని బాలకాండ, మహాభారతం యొక్క ఆది పర్వం మరియు వివిధ పురాణాలలో వివరించబడింది.
దేవతలు మరియు రాక్షసులు క్షీరసాగరాన్ని మథించే స్మారక పనిని ప్రారంభించినప్పుడు, మందరగిరి యొక్క బరువు, మొదట్లో ఎత్తబడినప్పుడు, అధికంగా మారింది, తన గరుడారూఢ రూపంలో ఉన్న విష్ణువును జోక్యం చేసుకోవడానికి ప్రేరేపించింది. అతను నైపుణ్యంతో మందరగిరిని క్షీరసాగరంలో ఉంచాడు మరియు వాసుకి సహకారం కోరుతూ, సర్పాన్ని మథన త్రాడుగా మార్చాడు. ఇప్పుడు మందరగిరిపై ఉన్న విష్ణువు, మథన ప్రక్రియను ప్రారంభించాడు, ప్రతిష్టాత్మకమైన అమృతాన్ని ఉత్పత్తి చేయడంలో కీలక పాత్ర పోషించమని వాసుకిని వేడుకున్నాడు. ఏది ఏమైనప్పటికీ, రాక్షసులు కోపంతో వాసుకి తోక వద్ద తమను తాము ఉంచుకోవడంతో, దేవతల సమగ్రతను ప్రశ్నిస్తూ పాల్గొనేవారిలో ఉద్రిక్తతలు పెరిగాయి. ఈ వైరుధ్యానికి ప్రతిస్పందనగా, శ్రీమహావిష్ణువు కూర్మావతారం ధరించి, మందరగిరిని ఎత్తి తన వీపుపై భద్రంగా ఉంచాడు. చెవిటి గర్జనతో మథనం ప్రారంభమైంది, ఇది అల్లకల్లోలమైన ఆరోడాలోని వివిధ జీవుల మధ్య దురదృష్టకర ప్రాణనష్టానికి దారితీసింది.
క్షీర సముద్రం యొక్క మథనం వల్ల ఏర్పడిన విశ్వ కోలాహలం మధ్య, దేవతలు, సంభావ్య గందరగోళాన్ని ముందే ఊహించి, మార్గదర్శకత్వం కోసం తోచక బ్రహ్మను ఆశ్రయించారు. పరిష్కారం కోరుతూ, బ్రహ్మ విష్ణువును సంప్రదించాడు, అతను కైలాస ప్రశాంతమైన నివాసంలో శివుని జోక్యాన్ని కోరాడు. విన్నపానికి ప్రతిస్పందనగా, శివుడు మథనం యొక్క పరిణామాలను ఇష్టపూర్వకంగా అంగీకరించాడు మరియు శక్తివంతమైన పదార్థాన్ని అతని గొంతులోకి తీసుకున్నాడు, గరల్కంఠగా రూపాంతరం చెందాడు. అయినప్పటికీ, ఈ చర్య తీవ్రమైన వేడి మరియు జ్వరాన్ని విడుదల చేసింది, శివుడు నివారణలను అనుసరించమని బలవంతం చేసింది. ఆ ప్రభావాలను ఎదుర్కోవడానికి, అతను పాల సముద్రపు మథనం నుండి పుట్టిన చంద్రుడిని తన తలపై అలంకరించాడు మరియు గంగమ్మతల్లిని తన నెత్తిపై ఉంచాడు. ఈ చర్యలు ఉన్నప్పటికీ, శివునికి సవాళ్లు కొనసాగాయి, శాశ్వతమైన ఇబ్బందులను తగ్గించడానికి పవిత్రమైన శివలింగానికి క్రమం తప్పకుండా ఉదకాభిషేకం చేసేలా భక్తులను నడిపించారు.
క్షీర సముద్రం యొక్క ప్రారంభ మథనాన్ని అనుసరించి, దైవిక ప్రయత్నం కొనసాగింది, ఇది అనేక ఖగోళ వస్తువులకు దారితీసింది. సృష్టిలో కామధేనుడు, ఉచ్చైస్రవుడు, ఐరావతం, కల్పవృక్షం, మంత్రముగ్ధులను చేసే అప్సరసలు, తేజోవంతమైన చంద్రుడు, మంగళకరమైన మహాలక్ష్మి ఉన్నారు. ఇంద్రుడు కామధేను, కల్ప వృక్షం మరియు ఐరావతాన్ని వాదించాడు, అయితే గంభీరమైన ఉచ్చైస్రవుడు బలి చక్రవర్తికి నైవేద్యంగా తన పూజ్యమైన స్థలాన్ని కనుగొన్నాడు. ఈ ఖగోళ వాద్యబృందం లక్ష్మీ కళ్యాణం అని పిలువబడే పవిత్రమైన కార్యక్రమంలో పాలపుంతను తన దైవిక ఉనికితో అలంకరిస్తూ లక్ష్మీ దేవి అవతారాన్ని సూచిస్తుంది.
బ్రహ్మదేవుడు పాలసముద్రంలోని నీటితో లక్ష్మీదేవి శరీరాన్ని నొక్కాడు.
మహాలక్ష్మి పుట్టిన వెంటనే ఆమెకు పవిత్ర స్నానం చేస్తారు.
సముద్రుడు ఆమెకు పట్టు వస్త్రాలు ఇస్తాడు. వరుణుడు వైజయంతీ మాల ఇస్తాడు. విశ్వకర్మ బంగారు ఆభరణాలు ఇస్తాడు. ఆమెని తీక్షణంగా చూస్తున్న విష్ణువు లక్ష్మీదేవి (శ్రీదేవి) దగ్గరకు వెళ్లి దేవతలతో ఇలా అన్నాడు: “మీరు ఎవరితోనైనా చేరితే ఆనందం ఉండదు, విష్ణువు భగవంతుడు అయితే, నేను శాశ్వతంగా సంతోషంగా ఉంటాను. “మరియు విష్ణువు మెడలో పూల దండ వేయండి. అప్పుడు సముద్రుడు కౌస్తుభమణిని తీసుకుని విష్ణువుకి ఇచ్చాడు. విష్ణువు కౌస్తుభమణితో సహా మహాలక్ష్మిని తన వక్షస్థలంపై ఉంచాడు.
దేవతలు మళ్ళీ మథనము మొదలు పెట్టారు. అప్పుడు వరుణి (సుర లేదా కల్లు) జన్మించాడు. రాక్షసులు వారుణిని అడిగి దానవులకు ఇస్తారు. క్షీర సముద్రం యొక్క మథనం సమయంలో, అనేక అసహ్యకరమైన విషయాలు బయటపడతాయి. అన్నింటినీ దేవతల ముఖ్యులు పంచుకున్నారు. కానీ రాక్షసులకు సురభాండాన్ని అందించారు, సముద్రాన్ని మథనం చేసే శ్రమను కడగడానికి సురబంధాన్ని (కాబోలు) ఉచితంగా తాగడానికి.
పాలపిట్ట సమయంలో పుట్టిన అనర్ఘ రత్నాలు
కల్లు పీఠాధిపతి సురబంధం
అప్సరసలు – రంభ, మేనక, ఘృతాచి, తిలోత్తమ, సుకేశి, చిత్రలేఖ, మంజుఘోష
కౌస్తుభం, విలువైన మాణిక్యం
ఉచ్చైశ్రవ, ఏడు తలల దేవుడు
కల్ప వృక్షం, కోరికలు తీర్చే చెట్టు
కామధేను, కోరికలు నడిపించే గోవు, అన్ని గోవు సంతానానికి తల్లి
ఐరావతం, ఇంద్రుని వాహనం అయిన ఏనుగు
లక్ష్మీదేవి, సంపదల దేవత
పారిజాత వృక్షం, ఎప్పటికీ వాడిపోని పూలు పూసే చెట్టు
హాలాహల, కాలకూట విషం
చంద్రుడు, చల్లదనం యొక్క దేవుడు, మనస్సుకు అధిపతి
ధన్వంతరి, దేవతల వైద్యశిఖామణి
అమృతం, ఇది మరణం లేకుండా చేస్తుంది.
అమృత కలశంతో ధన్వంతరి జననం-మహావిష్ణువు మోహిని అవతారం
ఆ తర్వాత ధన్వంతరి అమృత కలశంతో కనిపిస్తాడు. అమృతాన్ని చూసి రాక్షసులు ఒకరిపై ఒకరు పడి కొట్టుకోవడం ప్రారంభించారు. రాక్షసుల యుద్ధంలో అమృతం చేతులు మారుతోంది. దేవతలు నమస్కరించి విష్ణువును ప్రార్థించారు. విష్ణువు వారిని ఓదార్చి జగన్మోహి అవతారం తీసుకుని ఆ రాక్షసుల వద్దకు వస్తాడు. జగన్మోహినీ స్వరూపుడైన శ్రీమహావిష్ణువు వైరాలపై వెలుగులు కురిపిస్తూ అటూ ఇటూ తిరుగుతుంటే రాక్షసులు జగన్మోహిని వెంబడించి అప్పటిదాకా జరిగిన కథను చెప్పి దేవతలు, రాక్షసులు అన్నదమ్ములు అవుతారనీ, ఆ అమృతం. సముద్ర మథనం నుండి లభిస్తుంది, మరియు అమృతాన్ని వారిద్దరికీ పంచమని వారు అడుగుతారు. అప్పుడు జగన్మోహిని దేవతలను, రాక్షసులను రెండు పంక్తులుగా చేసి, అమృత కలలను దర్భపై ఉంచి, దేవతలకు అమృతాన్ని పోసి, తన వయ్యారంగా రాక్షసులను మోహింపజేసింది. రాహువు అనే రాక్షసుడు ఈ విషయాన్ని గ్రహించి దేవతల వరుసలో కూర్చున్నాడు. సూర్యుడు మరియు చంద్రులు మహా విష్ణువు (జగన్మోహిని)కి ఒక సంకేతం ద్వారా ఈ విషయాన్ని తెలియజేసారు మరియు విష్ణువు సుదర్శన చక్రంతో అతని తలను నరికివేశాడు. ఆ విషయం పక్క రాక్షసులకు తెలియలేదు. అమృతం అయిపోయింది. జగన్మోహిని అదృశ్యమైంది.
సూర్య, చంద్ర గ్రహణాలు
కానీ రాహువు అప్పటికే అమృతం తీసుకున్నందున మరణించలేదు. తల మరియు మొండెం వేరు చేయబడ్డాయి మరియు తల రాహు అని మరియు మొండెం కేతువు అని పిలువబడింది. ప్రతి సంవత్సరం, రాహు మరియు కేతువులు సూర్యుని మరియు చంద్రులకు హాని చేయాలనే ఉద్దేశ్యంతో సూర్యుడిని మరియు చంద్రుడిని మింగడానికి ప్రయత్నిస్తారు. దీనినే సూర్యగ్రహణం మరియు చంద్రగ్రహణం అంటారు.
పాములకు రెండు నాలుకలు ఉంటాయి
జరిగిందంతా చూసి వాసుకి పాలిపోయింది. క్షీరసాగరానికి పాలు పితికే సమయంలో కవ్వ త్రాడు అయినందుకు ఇవ్వాల్సిన అమృతం రాకపోవడంతో చేసేదేమీలేక అమృత కలశం పెట్టిన చోటికి వెళ్లి దర్భలను తాకాడు. ఏదైనా అమృతం తమ మీద పడిందా అని ఆలోచిస్తున్నాడు. అమృతం లభించలేదు, కానీ దర్భ యొక్క పదునైన నాలుక చీరకు వెళ్ళింది. అప్పటినుండి వసు వంశస్థులైన సర్పాలు తమ నాలుకను నిలువుగా చాచి రెండు నాలుకల్లా కనిపిస్తున్నాయి.
సిద్దేశ్వర స్వామి ఆలయం
చైత్రం, వైశాఖం మాసాలలో సంధ్యా సమయాలలో సూర్యకాంతి 5.8 అడుగుల ఎత్తు గల సిద్దేశ్వర స్వామిని తాకి చూడడానికి ఏంతో ఆహ్లాదంగా ఉంటుంది.
దొడ్డేశ్వర స్వామి ఆలయం
శ్రీ దొడ్డేశ్వర స్వామి ఆలయములో శైవ పురాణ కథలతో పాటు విష్ణవ పురాణ గాథలు కూడా చెక్కబడి ఉన్నాయి. అతిపెద్ద నంది దేవాలయానికి ఎదురుగా ఉంది.
చేళ భైరవ స్వామి ఆలయం
శ్రీ చేళభైరవస్వామి ఆలయములో బెల్లం నైవేద్యం చేస్తే వారి ఇంటి పరిసరాలకు పాము, తేళ్లు ఇంకా ఎటువంటి విషపురుగులు రాకుండా స్వామి కాపాడుతాడని విస్వాసం.
మల్లేశ్వరస్వామి ఆలయం
మల్లేశ్వరస్వామి ఆలయములో ఉదయం సూర్యకిరణాలతో లింగం ఎంతో ప్రకాశవంతంగా అగుపడును. ఇది దొడ్డేశ్వరాలయానికి ఎడమవైపున కలదు.
విరూపాక్షేశ్వర ఆలయం
ఆలయము శిల్పకళకు ఎంతో ప్రసిద్ధి. ఈ ఆలయము దొడ్డేశ్వరస్వామి ఆలయానికి కుడివైపున కలదు. శివలింగానికి ఎదురుగా మండపంలో నంది చేతితో తాకితే శబ్దం వస్తుంది.
నవకోటమ్మ ఆలయం
సిద్దేశ్వరస్వామికి చెల్లెమ్మగా నవకోటమ్మను ఇక్కడి జనులు పూజిస్తారు. సంతాన ప్రాప్తికై నవకోటమ్మను పూజలు నిర్వహిస్తారు ఇక్కడి జనులు.
